Wybierasz oświetlenie? 5 ważnych kryteriów

7 listopada wzięłam udział w fascynującym szkoleniu dla architektów, dotyczącym oświetlenia, organizowanym przez rodzimą firmę AQForm. Brzmi zwyczajnie, jednak informacje, jakie otrzymałam na temat procesu projektowania, testowania i produkcji oświetlenia są fascynujące! Wybierasz oświetlenie? Oto 5 rzeczy na które trzeba zwrócić uwagę!

Nasze życie determinuje światło. Nie przesadzę twierdząc, że jesteśmy od niego w pełni uzależnieni. Bez światła słonecznego nie byłoby życia na Ziemi. Cykl dzienno-nocny dyktuje nasz zegar biologiczny, zmiana temperatury barwowej światła słonecznego decyduje w dużym stopniu o tym, czy jesteśmy gotowi do działania, czy chce nam się spać. Zimą, gdy brakuje słońca, dni są krótkie jesteśmy apatyczni. Dużą część dnia spędzamy w pomieszczeniach. Dlatego jakiej jakości sztuczne światło zastosujemy ma ogromne znaczenie.

Poważni producenci oświetlenia zdają sobie z tego doskonale sprawę i biorą pod uwagę już na etapie projektowania. Światło sztuczne niesie ze sobą także inne wyzwania.

1. Elektryczne pola

Podstawowym zadaniem elektrycznych źródeł światła jest generowanie promienia widzialnego o właściwej charakterystyce widmowej. Jednak emitują one także pole elektryczne.

Z tego powodu właśnie aby prototyp oprawy mógł zostać dopuszczony do produkcji, musi najpierw przejść szereg badań i testów w fazie projektowej, w Centrum Badawczo-Rozwojowym.

Sprawdzane jest tam min. czy konstrukcja spełnia normy oświetleniowe. Testowane są min częstotliwości radiowe emitowane przez oświetlenie. Jest to wymóg stawiany przez min. wojsko. Źródło światła nie może zakłócać fal, na których komunikują się urządzenia i instalacje militarne. 

A jest to jak najbardziej możliwe! Może to wynikać z wadliwego sposobu konstrukcji oprawy lub  układu przewodów – dlatego projekt oprawy determinuje wiele wytycznych. Źle zaprojektowana czy wykonana oprawa może też zakłócać działanie innych urządzeń elektrycznych w Twoim domu.

2. Dlaczego tak drogo?

Wybierając oświetlenie do swoich projektów, często słyszę to pytanie. “Widziałem taką samą w 1/3 ceny”. Właśnie dlatego. Dwie takie same oprawy, które niczym się wizualnie nie różnią, będą się, przy dużej różnicy w cenie, różnić diametralnie konstrukcją, jakością podzespołów, oraz starannością przeprowadzonych badań dopuszczających oraz kontrolą jakości. Dobre oprawy spełniają standardy bezpieczeństwa dla zdrowia, budowane są na najwyższej klasy, często rodzimych podzespołach. Odpowiadając więc na pytania o cenę proponowanych przeze mnie rozwiązań, akcentuję te właśnie wartości.

3. Temperatura

Temperatura barwowa światła, czyli, w dużym uproszczeniu to, na jaki kolor świeci ma ogromne znaczenie dla naszego samopoczucia i funkcjonowania. 

Światło o barwie ciepłej wpływa na człowieka wyciszająco i uspokajająco. Jednak przebywając w nim cały czas będziemy czuli się ospali, co nie wpływa na nas ostatecznie korzystnie. Taką barwę wybieramy do oświetlenia dodatkowego o funkcji dekoracyjnej. Np. lampy stołowej, której główną funkcją jest tworzyć nastrój.

Inaczej, światło z zawartością niebieskiego pasma widmowego jest odpowiednie do oświetlania w dzień, aby wzmocnić aktywność i skupienie człowieka – jednak po 4 godzinach poczujemy się wyczerpani. W łazience światło zimne, już ok 4000 Kelvinów (K), a zarazem bardzo intensywne, może wywołać autentyczne poczucie zimna. Szkodliwy wpływ światła niebieskiego na organizm ludzki został odnotowany przez komisję IEC, w wyniku czego stworzono standard klasyfikacji diod LED. Zbyt duża ekspozycja na światło zimne może powodować bezsenność a nawet doprowadzić do depresji. Poza tym bardzo źle działa na wzrok.

Dlatego zimnego światła nie stosujemy w mieszkaniach. Z drugiej strony, jako, że wyostrza ono szczegóły, stosowane w salonach kosmetycznych osiąga między 4000K a 6000K Stąd ważne aby świadomie dobierać temperaturę barwową opraw w zależności od zadania jakie ma spełniać.

Sprawa robi się jeszcze bardziej skomplikowana, kiedy pomyślimy o osobach szczególnie na światło wrażliwych. Osoby w spektrum Aspergera, z zaburzeniami SI czy integracji sensorycznej, lub też osoby wysoko wrażliwe właśnie mogą na migające, lub zbyt intensywne światło reagować bólem, rozdrażnieniem, problemami z koncentracją czy nawet atakami paniki. Osoby z ADHD w ogóle nie powinny przebywać w zimnym oświetleniu.

Najzdrowsze dla człowieka jest oczywiście światło naturalne, zbliżone do dziennego. 

No więc jak wybrać właściwe oświetlenie?

4. Rozmieszczenie

Wybierając oświetlenie należy kierować się też tym jak działa, czyli “jak świeci”, nie tylko tym jak wygląda nośnik, czyli lampa. Należy też zadbać o komfort odbioru światła. 

Co to znaczy? Wyobrażmy sobie, że lampa, która wisi wysoko na suficie, razi nas w oczy kiedy idziemy w jej stronę. To tak zwany efekt olśnienia. Wybierając lampę bierzmy pod uwagę, na jakiej wysokości ją powiesimy. 

Co jednak, jeśli chcemy, lub musimy, powiesić lampę wysoko? W takim przypadku należy wybrać lampę wykonaną zgodnie z zasadami tzw. precyzyjnej optyki, której projekt uwzględnia efekt olśnienia. W takich lampach źródło światła jest cofnięte do środka obudowy, przez co światło zostaje rozproszone i nie świeci bezpośrednio w oczy. 

Innym zagadnieniem jest zaplanowany przez producenta kąt świecenia. Jeśli jest on niski, wówczas lampa świeci punktowo. Nadaje się do akcentowania wybranych miejsc lub pomaga czytać, podczas gdy resztę pokoju spowija przyjemny półmrok.

Lampy o większym kącie dają bardziej rozproszone, jednak wszechobecne światło. Pokrywa one większą przestrzeń i nadaje się do roli oświetlenia głównego.

Oczywiście sama ilość światła to już bardzo ważna kwestia. Dla każdego będzie to kwestia indywidualna. Komfortowa ilość lumenów wynika za jakości wzroku, oraz, oczywiście, kwestii takich jak wysoka wrażliwość.

5. Funkcja

Przede wszystkim warto zadać sobie pytanie “jakie zadania ma spełniać?”. Stąd dobrym pomysłem jest podzielenie oświetlenia według funkcji – inaczej, na warstwy. Światło oprócz tego, że oświetla może również coś podkreślać w projektowanej przestrzeni. Stąd podział właśnie na warstwę ogólną, akcentującą, zadaniową i dekoracyjną

Oczywiście jedna oprawa może pełnić więcej niż jedną funkcję w pomieszczeniu.

Dobierając światło należy mieć  też na uwadze to, na jakie powierzchnie będzie kierowane. Ma to ogromne znaczenie – na przykład gdy wnętrze jest wykończone zimnymi materiałami, dobierając zimne światło możemy sprawić że będzie ono w odbiorze wręcz laboratoryjne. Analogicznie w przypadku, kiedy będzie wykończone materiałami ciepłymi, jak drewno czy ciepły kamień, zbyt ciepłe światło sprawi, że wnętrze będzie opalizowało na żółto. Dąb lepiej zaprezentuje się w świetle ciepłym, beton zaś w naturalnym itd.

Dodatkowo wziąć pod uwagę należy luminację, czyli intensywność wrażenia świetlnego odbieranego przez ludzkie oko, spoglądające na światło wytwarzane bezpośrednio przez źródło lub pochodzące z odbicia od powierzchni. Można ją zdefiniować po prostu jako intensywność świecenia. Jako, że czarny kolor pochłania więcej światła, niż biały, światło odbite od jasnej powierzchni będzie realnie dla oka dużo jaśniejsze.

Podsumowując

Bezpieczeństwo oprawy powinno być traktowane na równi z jej estetyką, a dobór konkretnego źródła światła odbyć się po uprzednim określeniu jaką ma pełnić rolę w projektowanym wnętrzu. To, w moim przekonaniu, świadczy o jakości lampy i powinno być dla nas argumentem podczas wyboru oświetlenia. 

Na koniec – cena, a właściwie wartość. Dobrze zaprojektowane, bezpieczne, nie powodujące zakłóceń oprawy nie będą nigdy należeć do najtańszych. To, czego ja zawsze poszukuję, to idealny stosunek ceny do jakości – zbieram informację o parametrach danych systemów oświetlenia i później porównuję między sobą te parametry oraz ceny. Po latach praktyki, mam już swoich faworytów.